KARDEŞ KISKANÇLIĞI NEDENLERİ NELERDİR? KARDEŞ KISKANÇLIĞI NASIL ÖNLENİR?

Kıskançlık duygusu her insanda görülebilen çok normal bir duygudur. Çoğu kişi zaman zaman yaşamında bu duyguyu deneyimleyebilir. Kıskançlık, sevilen başka biri ile paylaşılmasına katlanamamaktır. İki yaşından itibaren çocuklarda kıskançlık duygusu oluşmaya başlar.

Kıskançlık duygusu özellikle kardeşi olan çocuklarda daha sık görülen bir duygudur. Kardeş sahibi olmak başlangıçta heyecan verici olabilirken aslında hiç de kolay bir şey değildir. Kardeşin olacağının öğrenilmesiyle başlayabilen kıskançlık duygusu, kardeşin doğumuyla beraber artış gösterebilir. Çocuk, annenin hamile olduğunu öğrendiği ilk andan itibaren birçok farklı duygu yaşar. Bunlar arasında ebeveynleri en çok zorlayan duygu, kardeşe ve ebeveynlere yönelen öfke ve kıskançlık duygularıdır.

Kıskançlığın temelinde çoğunlukla çocuğun ebeveynlerinin sadece kendisini sevmesi isteği yatar. Kendisine yönelmesini beklediği sevgi ve ilginin bir başkasına yönelmesi karşısında çocuğun olumsuz duygular yaşaması anlaşılabilir, burada önemli olan bu duygunun nasıl ve hangi boyutta yaşandığıdır. Bazı çocuklar kıskançlık duygularını açıkça ortaya koyarak kardeşine vurma, onun oyuncağını kırma, “onu hiç sevmiyorum” deme gibi davranışlar gösterirken bazıları da bu duygularını bastırır ve kardeşine aşırı sevgi gösterir. Bu aşırı sevgi gösterme davranışın altında çoğu zaman ana-babanın sevgisini kaybetme, tepki görme korkusu yatar.

Yeni doğan kardeşten sonra büyük çocuklarda en sık görülen davranış biçimlerine baktığımızda şunları söyleyebiliriz; Bu dönemde çocuklar anne bebeği emzirirken annenin kucağına tırmanırlar. Biberonla beslenmeye başlarlar. Yemeğini normalde kendi başına yerken annesinin yedirmesi için direnirler. Bazı çocuklarda iştahsızlık ve kilo kaybı görülebilir, bazılarında ise aşırı yeme ve kilo artışı olabilir. Bebeksi konuşmaya özenirler. Anne babaya sık sık onu sevip sevmediklerini sormaya başlarlar ve sevgilerinden bir türlü emin olamazlar. Kabus görme, altını ıslatma ve parmak emme gibi davranışlarla önceki gelişim evresine gerileme yaşayabilirler. Normalden daha fazla sinirli olabilirler. Kişilere ya da eşyalara yönelen agresif davranışlarda bulunabilirler. Anne ve babanın yanından ayrılmakta zorlanabilirler, ayrılmaları gerektiğinde (örneğin, okula gitmek) ise direnirler ve kendisini bırakmamaları için zorluk çıkarabilirler. Baş ağrısı, mide bulantısı gibi psikosomatik belirtiler ve huzursuzluk, isteksizlik gibi diğer stres belirtileri de sık sık gözlenebilir. Yeni kardeşi olan bir çocuğun bu ve bunlara benzer belirtileri göstermesi, anne ve babalar için de oldukça zorlayıcı bir deneyimdir ve çocuklarına nasıl davranmaları gerektiği ile ilgili kafalarının karıştığı bir dönemdir.

Bu dönemde ebeveynlerin tutumu ve bu krizi nasıl ele aldıkları oldukça önemlidir. Evdeki değişimlerin aile içinde nasıl karşılandığı ve bunlarla nasıl baş edildiği, çocuğun yeni gelen kardeşe ve yeni hayatına karşı geliştireceği tutumu büyük oranda şekillendirir.

Kardeş sahibi olmanın getirebileceği tüm bu olumsuzlukların yanında kardeş ilişkilerinin, çocukların duygu düzenleme becerilerinin gelişiminde oldukça önemli bir faktör olduğunu unutmamak gerekir. Bu nedenle erken çocukluk döneminde duygu düzenleme becerisinin gelişimi için kardeşler arasındaki ilişkileri güçlendirmek ve kardeşlerin bu durumun olumlu etkilerinden faydalanmalarına fırsat verilmesi gerekmektedir.

Kardeş Kıskançlığında Ebeveynlerin Kaçınması Gereken Davranış Biçimleri Nelerdir ?

• Kardeşi dünyaya gelmeden önce büyük çocukla bu durum hakkında konuşmamak, ona kardeşinin ihtiyaçları ve hayatlarında yaşanabilecek değişiklikler hakkında bilgi vermemek.
• Kardeşleri kendi aralarında kıyaslamak, yaşanan tartışmalarda taraf tutmak.
• Çocuğun olumsuz duygularını ifade etmesine izin vermemek.
• Aile içinde kardeşi ile ilgili alınacak kararlara büyük çocuğu dahil etmemek.
• Yeni doğan çocuktan sonra diğerine yeterince zaman ayırmamak ve sevgisini ifade etmemek gibi davranış biçimleri kardeş kıskaçlığını tetikleyici olabilmektedir. Çocuğun mizaç özelliklerinin de bu konuda önemli olduğu unutulmamalıdır.

Kardeş Kıskançlığında Ebeveynlere Tavsiyeler

• Çocuklar ebeveynlerin davranışlarından etkilenirler. Çocuğunuzun kardeşine nasıl tepki göstereceği konusunda kaygılıysanız, çocuğunuzun da gergin olması çok normaldir.
• Yeni kardeşin doğumundan önce, çocuğun bu duruma hazırlanması önemlidir. Hamileliği öğrendiğiniz ilk günden itibaren çocuğunuza açıklayın. Bebeğin doğumu ile oluşabilecek değişikliklerden ona bahsedin. Bir bebeğin ihtiyaçlarının neler olabileceği hakkında konuşun.
• Büyük çocuğa, kardeşinin doğmasına rağmen ona olan sevginin azalmadığını söylemek ve bunu davranışlarla pekiştirerek çocuğun kaygısını azaltmaya ve özgüvenini yeniden kazanmasına yardımcı olmak gerekir.
• Kardeşinin isim seçiminde ve çocuğun küçüklük kıyafetlerini yeni doğan kardeşine verecekseniz bu konuda fikrini sorun.
• Bebeğin bakım sürecine dahil olup olmamak istediğini sorun ve çocuğun yapabilecekleri göz önünde bulundurularak küçük yardımlar istemek çocuğun kabullenme sürecini kolaylaştırabilir.
• Çocuklar arasında çıkabilecek olası bir anlaşmazlık durumunda, büyük kardeşe “ama sen ablasın/abisin” şeklinde bir yaklaşım sergileyerek çocuğa istemediği bir sorumluluğu yüklemeyin.
• Çocuklarınıza her zaman eşit davranmak yerine, her birine ihtiyacı ölçüsünde ilgi göstererek adil olmaya çalışın.
• Çocuğunuzun kardeşiyle ilgili olumsuz söylemlerinde kızmak yerine kardeşiyle ilgili düşünce ve duygularını ona sorun, dinleyin ve anlamaya çalışın.
• Başka biri küçük çocukla ilgilenirken, siz de diğer çocuğunuzla beraber geçireceğiniz bir zaman ayırmaya özen gösterin.
• Çocuğunuzun yanında bir diğerini övmeyin, kıyaslamayın. Çocuklarınızı birbiri ile karşılaştırmayın.
• İki kardeşin oyunlarına müdahale etmeyin ve tartışmalarda taraf tutmayın. Sorunu kardeşlerin kendi aralarında çözümlemeleri gerektiği söz ve davranışlar ile gösterin. Kardeşlerin birbirlerine zarar verdikleri durumlarda müdahale edin ve o anda dikkatinizi zarar gören çocuğa verin. Kardeşler arasındaki kavgalara sürekli müdahale edilip ceza vermek yerine iyi geçinmeleri ödüllendirin ve övün.