Sosyal Fobi Nedir?
Sosyal fobi, kişinin sosyal ortamlarda ya da performans sergileyeceği anlarda başkaları
tarafından yargılanma veya başkalarına rezil olma düşüncelerinden dolayı hissedilen yoğun korku ve
kaygı olarak tanımlanmaktadır. Bu tarz düşünceler sebebiyle, kişi sosyal etkileşimde bulunmaktan ve
bir işi başka bir kişinin yanında yapmaktan olabildiğince kaçınmaktadır. Sosyal fobiye sahip olan
kişiler, diğer insanların kendisini kaygılı, zayıf, sıkıcı, tuhaf bulacağından endişelenmektedir. Fiziksel
olarak titreme, kızarma, terleme belirtileri gösterme ihtimalleri de kişiyi kaygılandırır. Bu sebeple,
toplum içerisinde yemek yemek ve yazı yazmaktan kaçınmaktadırlar.
Sosyal Fobi Belirtileri Nelerdir?
Sosyal durumların yarattığı kaygı ve korkular kişiden kişiye göre değişmektedir. Sosyal fobisi
olan kişilerde çoğunlukla korku ve kaygıya sebep olan durumlar şöyledir;
- Sosyal bir ortamda performans sergilemek veya toplum içerisinde konuşmak
Sunum yapmak, şarkı söylemek, maça çıkmak gibi yetenek ve bilgilerin değerlendirilebileceği durumlar. - İnsanlarla etkileşim gerektiren ortamlarda bulunmak
Sosyal ortamlara katılmak, yeni tanıştığı kimselerle konuşma başlatmak ve sürdürmek, telefonla konuşmak, fikir beyan etmek, flört etmek gibi durumlar. - Davranışın bir başkası tarafından izlenmesi
Başka biri bakarken çalışmak, yazı yazmak, birinin karşısında bir şeyler yemek ya da içmek gibi durumlar.
Sosyal Fobinin Fiziksel Belirtileri Nelerdir?
Sosyal fobi yaşayan kişi, sosyal ortamda yoğun korku ve kaygı hissetmeye başladığında
fiziksel olarak titreme, kızarma, terleme, ağızda kuruluk, kalp çarpıntısı, nefes kontrolünde zorluk ve
mide/ bağırsak problemleri yaşamaktadır. O esnada kendisinin güçsüz, beğenilmeyen, çirkin, yetersiz
olduğunu düşünme eğilimindedir. Kendisine karşı sürekli “hata yapma, mükemmel ol, kaygılı
olduğunu belli etme, rahat davran, herkes seni beğensin” düşünceleri geçmektedir. Bu belirtiler
sebebiyle sosyal fobisi olan kişiler genellikle sosyal durumlardan kaçınmakta (sosyal buluşmalara
katılmama, sunum yapmama, söz almama gibi) veya yaşadığı korku ve kaygıyı azaltarak dayanmaya
çalışmaktadır.
Sosyal fobisi olan ancak açıkça belli olmayan kaçınmacı davranışlarda (sosyal buluşmaya katılma ancak göz teması kurmama, sunuma aşırı hazırlanma, söz almadan önce defalarca içinden prova yapma gibi) bulunmaktadır.
Sosyal Fobi Neden Olur?
Sosyal fobiye neden olan tek sebep bulunmamaktadır. Bu bozukluğun oluşmasında genetik
faktörler (aile üyeleri içerisinde sosyal fobisi olan kişi olması), biyolojik faktörler (beynin korku
yanıtını kontrol eden amigdalanın aşırı aktifleşmesi), sıkıntılı yaşam öyküleri (çocuklukta zorbalık vb.)
etkilidir.
Sosyal fobiyi tetikleyen diğer faktörler:
• Utangaç mizaca sahip çocukların yetişkinlik dönemleri
• Otoriter tutum sergileyen ebeveynlerin çocukları
• Fiziksel özellikleri ile ilgili sağlık sorunu yaşamış bireyler
Sosyal Fobi Teşhisi Nasıl Konur?
Sosyal fobinin bir anksiyete bozukluğu olduğunu kabul etmek önemlidir. Kişinin kendisi veya
çevresindeki bir kişi sosyal fobi belirtileri gözlemliyorsa, bir psikiyatrist ile detaylı bir görüşme
yapılmalıdır. Bu görüşme esnasında, tüm belirtiler ve belirtilerin ne sıklıkla, hangi ortamlarda ortaya çıktığı, genel sağlık durumu, aile geçmişi hakkında bilgi alınır. Eğer psikiyatrist tarafından kişi sosyal fobi
tanısı alırsa, uygulanacak ölçekler ile sosyal fobinin düzeyi belirlenir. Buna göre çözüm süreci
başlatılır.
Sosyal Fobinin Tedavisi Nedir?
Sosyal Fobisi olan kişinin durumuna göre bir psikolog/ psikolojik danışman ile yalnızca psikoterapi veya psikiyatrist gözleminde ilaç tedavisi uygulanmaktadır, ancak her ikisinin beraber uygulanması durumunda sonucun daha etkili olduğu bilinmektedir. Sosyal Fobi tedavisinde, Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)’ nin etkili yöntemlerden biri olduğu yapılan araştırmalarla kanıtlanmıştır. Bilişsel terapide psikoeğitim, bilişsel yeniden yapılandırma, sorun çözme ve strateji geliştirme becerilerine ilişkin beceri eğitimleri; davranışsal terapide model olma, rol oynama, maruz bırakma teknikleri ve gevşeme egzersizleri yer almaktadır. Ev ödevleri ile sürece devam edilmektedir.
Sosyal Fobinin Tedavisinde EMDR
Sosyal fobinin tedavisinde kullanılan bir diğer yöntem olarak, EMDR karşımıza çıkmaktadır. EMDR ile çalışırken, sosyal fobiye sebep olabilecek geçmişte yaşanan olumsuz yaşam olaylarının tespit edilmesi gerekir. Bu olayların kişilerde yarattığı travmatik deneyimler sosyal fobinin oluşmasında ve ilerleyişinde etkili olabilmektedir. Tedavi süreci ilerledikçe bu olumsuz deneyimlerin travmatik etkisi azaltılır ve bu sayede sosyal ortamlarda kişiye hakim olan endişe, korku ve utanma gibi olumsuz duyguların aşamalı olarak ortadan kalktığı görülür.