BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TERAPİ NEDİR?
Bilişsel davranışçı terapi dünya çapında etkinliği araştırmalar ile kanıtlanmış, en yaygın biçimde kullanılan bir psikoterapi yaklaşımıdır. Bilişsel davranışçı terapinin en genel tanımı “olayları olduğu gibi değil, olduğumuz gibi algılarız” şeklinde açıklanmaktadır.
Bilişsel Davranışçı Terapinin Amacı Nedir?
Bilişsel davranışçı terapide kişinin yaşadığı psikolojik sorunları sürdüren ve yaşanan psikolojik sorunun yapısını belirleyen düşünce, duygu ve davranışlar hedef alınarak iyileşmenin sağlanması beklenir.
Bilişsel Davranışçı Terapi Nasıl Uygulanır?
Bilişsel davranışçı terapinin (BDT) davranışçı bölümünde etkinliği olmayan davranışlar belirlenir ve çeşitli teknikler aracılığıyla etkili davranışlar kazandırılması amaçlanır. BDT’nin bilişsel kısmında ise zihinsel süreçler üzerinde çalışılarak kişiyi zorlayıcı duygulara sürükleyen, işlevsel olmayan davranışlar yaratan düşünceler belirlenir. Bilişsel tekniklerle danışanın hem farklı hem de akılcı düşünceler geliştirilmesi sağlanır. Danışanın düşünce şeklinin değiştirilmesi sonucunda danışanda duygusal ve davranışsal açıdan değişikler görülür.
Bilişsel Davranışçı Terapinin Özellikleri Nelerdir?
Bilişsel davranışçı terapinin odak noktalarından birincisini “şimdi ve burada” ilkesi oluşturmaktadır. Bazı terapi yaklaşımlarından farklı olarak bilişsel davranışçı terapide danışanın sorunu ‘geçmiş veya çocukluk yaşantıları’ odağında ele almak yerine ‘güncel yaşantıları’ odağında ve “şimdi” de ele alır. Geçmiş yaşantılar tamamen terapi gündeminden uzaklaştırılmaz ancak danışanının halen devam eden psikolojik rahatsızlıkları noktasındaki sürdürücü etkenler (işlevsel olmayan düşünceler ve davranışlar) öncelikli olarak çalışılır.
Bilişsel Davranışçı Terapinin Faydaları Nelerdir?
Bilişsel davranışçı terapistler ile çalışan danışanlar terapiye başvurmalarına sebep olan sorunla başa çıkmayı öğrenirler, yaşam boyunca içinde bulundukları veya bulunacakları sorunlar karşısında terapi sürecinde öğrendiklerini uygulayacak yetkinliğe ulaşırlar. Bilişsel davranışçı terapist; danışanın olumsuz düşüncelerini tanımlamasını sağlayacak beceriler geliştirmesini sağlar. Danışanın bu düşünceleri, duyguları ve davranışlarının onu ne şekilde etkilediğini anlamasına yardım eder ve terapi planlaması yaparak süreç boyunca bu olumsuzlarla baş edebilme yetkinliğini kazanmasını amaçlar.
Bilişsel Davranışçı Terapi Süreci Nasıl İlerler?
Bilişsel davranışçı terapide terapist ve danışan aktif olarak işbirliği içinde çalışırlar. Danışanın değişim göstermeye yönelik çabası bilişsel davranışçı terapi sürecinin önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Terapi süreci içerisinde değişim gözlemlenmesi beklenen hedef düşünce ve davranışlar danışan ve terapist tarafından birlikte belirlenir.
Terapist ve danışan terapi süreci boyunca eşit durumdadır. Bilişsel davranışçı terapistler danışana rehberlik ederek farklı ve akılcı düşünce, davranış örüntüleri geliştirmelerini sistematik olarak destekleyen bilişsel ve davranışçı teknikler kullanırlar. Bilişsel davranışçı terapistler danışanın terapi sürecini kesintiye uğratacak tavsiye, öneri veya yönlendirmelerde bulunmazlar. Bilişsel davranışçı terapi sürecinde danışanın kendi öznel ve biricik yaşantısı için işlevsel düşünce ve davranışları geliştirmeleri konusunda rehberlik edilir, danışanın yaşantısına müdahalede bulunulmaz.
Bilişsel Davranışçı Terapinin Diğer Psikoterapi Yaklaşımlarından Farkı Nedir?
Bilişsel davranışçı terapi sürecinde her seansın gündem maddeleri danışan ve terapist işbirliğinde belirlenir, seansların içerikleri ve hedefleri planlı bir şekilde yürütülür. Her seansın başında seans içeriği/ gündemi kesinleştirilerek ilerlenmektedir.
Bilişsel davranışçı terapi birçok kuramsal yaklaşımdan farklı olarak neredeyse her terapi seansının sonunda ev ödevlerine yer verir. Ev ödevleri sonlanmakta olan seanstan bir sonraki seansa kadar yapılması beklenen bilişsel veya davranışçı teknikleri içermektedir. Seansta birlikte çalışılan bilişsel veya davranışçı tekniğe yönelik olarak hazırlanan ev ödevleri mümkün olduğunca takip edildiği ölçüde terapi seyrini olumlu etkileyecektir.
Bilişsel davranışçı terapi süreci diğer psikoterapi yaklaşımlarından farklı olarak birçok ruhsal rahatsızlığın çalışılması gereken seans süreleriyle ilgili bilgi verebilmektedir. Genellikle 8 – 12 seansın sonucunda planlanan terapi hedeflerine ulaşılması beklenir. Seans sayıları açısından değerlendirildiğinde senelerce devam eden terapi yaklaşımlarına göre oldukça kısa sürede etkili olduğu bilinmektedir.
Bilişsel Davranışçı Terapi Sürecinde Danışan ve Terapist İlişkisi
Bilişsel davranışçı terapi sürecinde diğer kuramsal yaklaşımlardan farklı olarak iki uzman bulunur. Birinci uzman terapiye başvurduğu sorun konusunda yeterli deneyime ve bilgiye sahip danışan olurken, ikinci uzman danışanın terapiye başvurduğu sorun ile başa çıkmasını sağlayacak bilişsel ve davranışçı teknikleri öğreten uzman konumundaki terapisttir. Terapi süreci boyunca her iki uzmanın da işbirliği içerisinde aktif olarak çalışması beklenmektedir.
Bilişsel Davranışçı Terapi Hangi Ruhsal Rahatsızlıklarda Etkili Olmaktadır?
Bilişsel davranışçı terapi (BDT) kişinin günlük yaşantısı içerisinde süregelen ruhsal rahatsızlık boyutunda değerlendirilemeyecek durumlar karşısında etkili baş etme stratejileri öğrenmesini sağlamakla birlikte aşağıdaki ruhsal rahatsızlıkların görüldüğü durumlarda da etkili olmaktadır.
Bilişsel Davranışçı Terapinin Kullanıldığı Rahatsızlıklar:
- Anksiyete bozuklukları
- Panik bozukluk
- Travma sonrası stres bozukluğu
- Depresyon
- Cinsel işlev bozuklukları
- Alkol ve madde kullanımı vb. bağımlılıklar
- Obsesif kompulsif bozukluk
- Somatoform bozukluklar
- Sosyal fobi
- İki uçlu bozukluk (Bipolar bozukluk)
- Öfke kontrolü
- Kişilik bozuklukları
- Ağrı kontrolü
- Uyku bozuklukları
- Çift terapileri
- Aile terapileri
- Özgül fobiler
- Yeme bozuklukları
- Yaygın anksiyete bozukluğu
Bilişsel Davranışçı Terapist Kimdir?
Ulusal ve uluslararası alanda akredite edilmiş enstitü, kurum veya derneklerden eğitim gören psikolog ya da psikolojik danışmanlara bilişsel davranışçı terapist denir.
Bilişsel Davranışçı Terapiye Nasıl Başvurabilirim?
Bilişsel davranışçı terapistler özel psikolojik danışmanlık merkezlerinde, özel psikiyatri merkezlerinde ve klinik alanda çalışmalarını yürütmektedir. Özgeçmişini detaylı bir biçimde değerlendirdiğiniz yetkin bir uzmanla çalışmak için başvuruda bulunabilirsiniz.