Agorafobiye sahip kişiler; güvenli alanlarının dışına çıktıklarında kendilerini kaygılı ve çaresiz hissederler. Yoğun stres yaşadıkları alanlardan uzaklaşma/kaçma eğiliminde bulunurlar.

Agorafobi Nedir ?

Agorafobi, kişilerin kendilerini kaygılı hissetmelerine neden olabilecek ortamlardan ve durumlardan kaçınmasına neden olan bir çeşit endişe bozukluğudur. Agorafobi ortamdan kaçış ihtimalinin zor olabileceği durumlarda yoğun korku ve endişeyi tetikleyebilir. Agorafobiye sahip kişiler kendilerini güvende hissettikleri ve onlar için tanıdık olan çevreden ve insanlardan uzak kaldıklarında kaygı yaşayabilirler. Bu kişiler, panik atağın ve panik benzeri semptomların ortaya çıkması durumunda kendisine yardım sağlanamayacağı endişesi taşımaktadırlar ve bu sebeple yalnız olduklarında daha çok kaygılanabilirler, kendilerini güvende hissetmedikleri ortamlarda yanlarında birinin olmasına ihtiyaç duyabilirler.

Agorafobiye sahip insanlar kendilerine kaygı verecek bir ortamda bulduklarında, genellikle hızlı kalp atışı ve mide bulantısı gibi panik belirtileri gösterirler. Aynı zamanda bu tarz kaygı belirtilerini, kaygıya sebebiyet veren ortama girmeden önce de yaşayabilirler. Bazı koşullarda bu durumun şiddeti sebebiyle parka ya da markete gitmek gibi günlük aktiviteleri yapmaktan kaçınabilirler ve günün çoğunu evin içinde kalarak geçirebilirler. Agorafobiye sahip insanlar çoğu zaman korkularının mantıksız olduğunu fark etseler bile bu konuda ellerinden bir şey gelmez ve bu durum insanlarla olan ilişkilerini ve iş/okul performanslarını etkileyebilir.

Agorafobi kadınlarda daha yaygın olarak görülür ve ortalama başlangıç yaşı 20’dir. Çoğu zaman genç yetişkinlik döneminde (35 yaş öncesi) başlar. Bununla beraber, agorafobi belirtileri her yaşta ortaya çıkabilir.

Agorafobi Belirtileri Nelerdir ?

Agorafobi belirtileri üç farklı şekilde görülebilir:

1- Agorafobinin Fiziksel Belirtileri

Agorafobinin birçok semptomu panik bozukluk belirtileriyle benzerlik gösterebilir. Bu yüzden agorafobi tanısının doğru konması tedavinin başarısı açısından çok önemlidir. Agorafobinin fiziksel belirtileri şu şekilde sıralanabilir;

• Uyku bozukluğu ve yorgunluk hissi
• Konsantrasyon bozukluğu
• Aşırı terleme
• Ağız kuruluğu
• Göğüs ağrısı
• Nefes almada zorluk
• Strese bağlı yoğun terleme
• Sıcak basması
• Titreme
• Yutkunma güçlüğü
• Kalp atışlarının hızlanması
• Mide bulantısı
• El ve ayaklarda uyuşma
• Baş dönmesi
• Kalp krizi geçirme korkusuyla baş dönmesi ya da baygınlık

2- Agorafobinin Psikolojik Belirtileri

Agorafobinin psikolojik belirtileri, kişilerin yaşadığı fiziksel belirtilerle bağlantılı olarak da ortaya çıkabilir. Bu belirtiler şu şekilde sıralanabilir;

• Evde yalnız kalma korkusu
• Kişinin ev dışında bulunduğu zamanlarda başına bir şey gelmesi durumunda yardım alamayacağını düşünmesi
• Topluluk içinde panik bozukluğa bağlı semptomların ortaya çıkmasından dolayı yaşanabilecek utanma duygusu
• Kalp krizi geçirdiğini düşünme
• İnme indiğini düşünme
• Kendini sürekli tehlikede hissetme
• Nefes alamama
• Aklını kaçırma hissi
• Ölüm korkusu

3- Agorafobinin Davranışsal Belirtileri

Agorafobiye sahip kişiler bu hastalıkla yüzleşmekte zorlanabilir ve aşağıdaki durumlara benzer şekilde kaçınma davranışları sergileyebilirler;

• Kalabalık ortamlara girmekten kaçınma;

– Pazar yerleri veya alışveriş yerleri, büyük ve kalabalık mağazalar, restoranlar, sinema salonları

– Otobüs, vapur, uçak vb. toplu taşıma araçları

– Kalabalık ortamlar, işlek caddeler

– Trafiğin sıkışık olduğu yerlerde arabayla yolculuk

– Köprüden geçmek

– Sırada beklemek

– Randevular

• Bir yere giderken yanında biriyle gitmek istemesi
• Evden uzak mekanların tercih edilmemesi
• Evden çıkmama

Agorafobiye sahip olan kişilerin yaşadıkları kaygını ne kadar şiddetli olduğu bu durum ve alanlardan kaçınma olasılıklarını da belirlemektedir. Hafif düzeydeki bir agorafobide kişiler bu durumlarda ve ortamlarda sıkıntı yaşayarak da olsa bulunabilirler. Kaygının şiddeti yüksekse kişilerin yaşamları daha kısıtlı bir hal almaktadır. Agorafobinin en şiddetli görüldüğü durumlarda, kişiler eve kapanırlar ve eve bağımlı bir yaşam biçimi ortaya çıkarabilirler. Böyle durumlarda evden dışarı çıkmak için yanlarında bir kişinin olması onlar için bir gereklilik halini alır.

Agorafobi Tedavisi Nedir?

Agorafobideki tedavi seçenekleri kişinin yaşadığı semptomlara ve bunların ne şiddette ortaya çıktığına bağlı olarak değişebilir. Tedavide daha basit ve gündelik yaklaşımlar; egzersiz, gevşeme teknikleri, gelişmiş uyku hijyeni, stres faktörlerini belirleme, ortadan kaldırma ve destek gruplarıyla (aile ve arkadaşlar) zaman geçirmeyi içerir. Tüm bunlar agorafobi semptomlarının hafifletilmesine yardımcı olabilir ve kişinin yaşam kalitesini artırabilir. Fakat tanı alacak düzeyde olan agorafobiye sahip kişilerin psikiyatriye başvurmaları gerekmektedir ve psikiyatrik tablo oluşturulmasının ardından terapi süreci devreye girmelidir. Eğer kişi agorafobiden dolayı evden çıkamayacak durumdaysa, tedavinin başlangıç aşamasında online olarak görüntülü konuşma yapılabilir ve ilerleyen dönemlerde sürece yüz yüze devam edilebilir.

Agorafobi için birçok farklı tedavi yöntemi bulunmaktadır, bunlar şu şekilde sıralanabilir:

1- Agorafobi Tedavisinde Psikoterapi

Konuşma terapisi olarak da bilinir, uzman ile düzenli olarak görüşmeyi içerir. Psikoterapi, korkularınız ve korkularınıza katkıda bulunabilecek durumlar hakkında konuşma fırsatı sağlar ve tedavi süreci genellikle ilaçlarla birleştirilir. Korkularınızı ve kaygılarınızı kendi başınıza yönetebilecek noktaya geldiğinizde son verilen kısa süreli bir yöntemdir.

2- Agorafobi Tedavisinde Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

BDT, agorafobi ile ilişkili hatalı bilişleri ve duyguları fark etmenize yardımcı olur.  Hatalı bilişleri daha sağlıklı olanlarla değiştirerek kaygılı durumlarla nasıl başa çıkacağınızı öğretebilir ve hayatınızda kontrol duygusunu yeniden kazanmanıza izin verir. Aynı zamanda kaygıyı tetikleyen durumları, kaygı geldiği zaman nasıl üstesinden geleceğini, sosyal ortamda bu kaygıyı nasıl kontrol edebileceğini de öğrenmenize yardımcı olur.

3- Agorafobi Tedavisinde EMDR

Agorafobi tedavisinde en sık kullanılan ve etkili sonuç alınan yöntemlerden biri de EMDR yöntemidir. EMDR, özellikle travma temelli oluşan fobilerde etkilidir. Bu yöntemle çalışırken kişinin travmaya neden olan anılarına odaklanılır ve anının kişi üzerindeki olumsuz etkisi sistematik olarak minimuma indirilerek kişiyi anıya dair duyarsızlaştırmak temel amaçtır. Bu sebeple, EMDR agorafobinin tedavisinde kullanılan elverişli bir tedavi biçimidir.